Decennia lang heeft de snelle expansie van de visteelt de manier veranderd waarop we zeevruchten produceren, maar toch blijft de sector grotendeels ongereguleerd en gehuld in wreedheid. Hoewel zalm Amerika’s favoriete vis is, staat de realiteit van de productie ervan in schril contrast met het idyllische beeld van wilde, vrijzwemmende wezens. Dit artikel onderzoekt de ethische en ecologische gevolgen van de hausse aan viskwekerijen en onthult hoe het streven naar efficiëntie verwoestende gevolgen heeft gehad voor het dierenwelzijn en de mariene ecosystemen.
De snelste domesticatie in de geschiedenis
Meer dan de helft van de wereldwijd geconsumeerde zeevruchten zijn nu afkomstig van viskwekerijen, die lijken op onderwaterfabrieksboerderijen. In tegenstelling tot landdieren die duizenden jaren lang gedomesticeerd zijn, werden vissen binnen een eeuw in gevangenschap gedwongen. Deze ongekende snelheid heeft tot ernstige welzijnsproblemen geleid, vooral voor vleesetende soorten zoals zalm.
Traditioneel kwamen de meeste vissen uit de oceaan. Maar in 2022 overtrof de gekweekte vis voor het eerst de wilde vangsten, met naar schatting 763 miljard gekweekte vissen en schaaldieren per jaar – een aantal dat naar verwachting snel zal stijgen. Dit maakt de domesticatie van aquatische dieren 100 keer sneller dan die van landdieren, en vindt plaats op een veel grotere schaal.
Het zalmdilemma: van wilde rivieren tot besloten tanks
De zalmkweek is deels ontstaan als reactie op overbevissing, vervuiling en klimaatverandering, waardoor de wilde Atlantische zalmpopulaties zijn gedecimeerd. In 2000 kreeg de soort bescherming onder de Endangered Species Act, waardoor de commerciële visserij effectief werd verboden. Om aan de vraag te voldoen, hebben de producenten de zalmkwekerij opgeschaald, vaak met overheidssubsidies.
Tegenwoordig produceren zalmkwekerijen jaarlijks 2,8 miljoen ton, gekweekt in krappe tanks en oceaanhokken. Deze omstandigheden ontnemen zalmen hun natuurlijke gedrag: duizenden kilometers migreren en jagen. Volgens Becca Franks, hoogleraar milieustudies, lijkt dit op het kweken van tijgers: een onnatuurlijk, wreed bestaan.
Wilde Atlantische zalm migreert van zoetwaterrivieren naar de Labradorzee en voedt zich met krill en haring voordat hij terugkeert om te paaien. Gekweekte zalm wordt beperkt tot cirkels, wordt gevoed met pellets en heeft geen keuzevrijheid. Selectief fokken heeft de groeisnelheid verdubbeld, wat heeft geleid tot hartproblemen, misvormingen van de wervelkolom, doofheid en vroegtijdige sterfte.
De donkere kant van domesticatie: ziekte, vervuiling en genetische vervuiling
De zalmkweek verergert ziekten en schade aan het milieu. Overvolle hokken trekken zeeluizen aan, pijnlijke parasieten die vissen kunnen doden. Om dit te bestrijden gebruiken boeren chemicaliën, antibiotica en zelfs behandelingen onder hoge temperaturen, wat nog meer lijden veroorzaakt.
Vervuiling door afval en chemicaliën vervuilt mariene ecosystemen. Gekweekte zalm ontsnapt in het wild, kruist zich met wilde populaties en verwatert hun genetische integriteit. Bioloog Mart Gross bedacht de term Salmo domesticus om deze hybride lijn te beschrijven en benadrukt de onomkeerbare schade aan wilde soorten.
Undercoveronderzoek brengt gruwelijke praktijken aan het licht: zieke vissen die door herhaalde slagen worden geruimd, levende vissen die in emmers worden gestikt en werknemers die ongevoelig zijn voor lijden. Ondanks de industriële normen is de handhaving laks, waardoor boerderijen ongestraft kunnen opereren.
De mondiale crisis: uitbreiding van de domesticatie en verwaarlozing van de welvaart
De groei van de viskwekerij reikt verder dan zalm en omvat bijna 200 watersoorten. Fair Fish, een onderzoeksteam, ontdekte dat alleen tilapia en karper mogelijk op een humane manier konden worden gekweekt, maar zelfs deze omstandigheden zijn vaak onder de maat.
Bij de expansie van de industrie krijgt efficiëntie prioriteit boven welzijn. Volgens Franks moeten we de domesticatie van nieuwe soorten een halt toeroepen en overstappen op duurzamere alternatieven zoals zeewier en tweekleppige dieren.
Het huidige traject is onhoudbaar. De meedogenloze jacht op goedkope vis- en schaaldieren heeft verwoestende gevolgen gehad voor het dierenwelzijn, de mariene ecosystemen en de integriteit van de wilde populaties.
De oplossing ligt in het erkennen van de ethische en ecologische gevolgen van de visteelt. Het terugdringen van de consumptie, het afdwingen van strengere regelgeving en het geven van prioriteit aan duurzame alternatieven zijn essentiële stappen op weg naar een menselijker en verantwoorder voedselsysteem.
Tot die tijd zal de wreedheid achter uw zalm een verborgen waarheid blijven, gemaskeerd door het gemak van een goedkope, gemakkelijk verkrijgbare maaltijd
